چشم‌انداز درخشان اینترنت اشیاء صنعتی در رشد و بهبود بهره‌وری صنایع آینده
یکی از اعضای کارگروه اینترنت اشیاء و هوشمندسازی ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری با شرح استفاده‌های مختلف اینترنت اشیاء صنعتی در صنایع و معادن تصریح کرد: هدف ستاد از این فناوری‌ها این است که با بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود، کشور را از مزایای این فناوری‌ها منتفع سازد.
به گزارش شبکه فناوران هوش مصنوعی از معاونت علمی، کارگروه «هوشمندسازی و اینترنت اشیاء» در اسفندماه ۱۴۰۲ با مأموریت‌های اصلی نظارت بر فناوری و شناسایی زیست‌بوم، شناسایی چالش‌ها و فرصت‌ها و توسعه فناوری‌های اولویت‌دار کشور در زمینه هوشمندسازی و اینترنت اشیاء با همکاری چندین متخصص و مدیران مربوطه در چارچوب ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات تأسیس شد.
کارگروه هوشمندسازی و اینترنت اشیاء به عنوان واحد تخصصی ستاد، از ظرفیت‌های ستاد و معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان برای فعال‌سازی زنجیره ارزش و زیست‌بوم این حوزه استفاده می‌کند. هدف ستاد این است که با بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود، کشور را از مزایای این فناوری‌ها بهره‌مند سازد.
فناوری‌های هوشمندسازی و اینترنت اشیاء در زمینه‌های متنوعی مانند انرژی، حمل‌ونقل، کشاورزی، امور شهری، صنایع و کارخانه‌ها، معادن و سلامت کاربرد دارند و می‌توانند برخی از چالش‌های این حوزه‌ها را برطرف کنند. علاوه بر توسعه فناوری که هدف اصلی ستاد است، فعالیت کارگروه در کل زنجیره ارزش تأثیرگذار است و به تقویت اقتصاد دانش‌بنیان در این زمینه کمک می‌کند.
اینترنت اشیاء صنعتی (IIoT) توسعه و استفاده از اینترنت اشیاء (IoT) در برنامه‌ها و بخش‌های صنعتی را شامل می‌شود. اینترنت اشیاء صنعتی کاربردهایی مانند روباتیک، دستگاه‌های پزشکی و فرآیندهای تولید نرم‌افزاری دارد و یکی از تکنولوژی‌های مهم و پرکاربرد در فرآیندهای اتوماسیون و نظارت صنعتی است.
سعید عبادالهی، عضو کارگروه اینترنت اشیاء و هوشمندسازی ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات با اشاره به نقش حیاتی “اینترنت اشیاء صنعتی” در رشد صنعت آینده اظهار داشت: این فناوری می‌تواند در حل مشکلات مختلف صنایع مانند سوء مدیریت زنجیره تأمین، حفظ حریم خصوصی داده‌ها، استراتژی ضعیف ابری و کاهش هزینه‌ها مؤثر باشد.
او ادامه داد: اینترنت اشیاء صنعتی یا IIoT، زیرمجموعه‌ای از IoT است که از آن به عنوان “چهارمین انقلاب صنعتی” نیز یاد می‌شود و در حوزه‌های صنعتی مانند تولید، خودروسازی، انرژی، لجستیک، نفت و گاز، کشاورزی، بهداشت و درمان، حمل‌ونقل، معادن، فلزات و بخش‌های هوانوردی کاربرد دارد.
عبادالهی نگهداری و تعمیرات پیش‌بینانه یا پیشگویانه (PdM) را از کاربردهای اینترنت اشیاء صنعتی معرفی کرد و خاطرنشان کرد: در بازه‌های زمانی معین، تعدادی از پارامترها و داده‌های تجهیزات توسط دستگاه‌ها و ماشین‌آلات IIoT اندازه‌گیری می‌شوند. بر اساس این داده‌ها برای تعمیر یا تعویض قطعات و تجهیزات تصمیم‌گیری می‌شود و حتی می‌توان عمر دستگاه را پیش‌بینی کرد که این امر باعث بهینه‌سازی و صرفه‌جویی در هزینه‌ها و به‌تبع آن افزایش بهره‌وری خواهد شد.
عضو کارگروه اینترنت اشیاء و هوشمندسازی افزود که بهینه‌سازی زنجیره تأمین، انرژی و کاهش هدر رفت با استفاده از نظارت در لحظه و پیگیری سطوح موجودی توسط حسگرهای IIoT امکان‌پذیر می‌شود. این مسأله، با شناسایی فرصت‌های صرفه‌جویی، نه تنها منجر به کاهش هزینه‌ها و بهبود پایداری می‌شود، بلکه به تنظیمات سریع و بهبود عملیات لجستیک نیز کمک می‌کند و نظارت و کنترل از راه دور در صنعت را افزایش داده و بهره‌وری و انعطاف‌پذیری بیشتری به ارمغان می آورد.
بیشترین سهم IIoT در صنایع
وی با استناد به تحقیقات و مطالعات انجام‌شده، اظهار داشت که کشورهایی چون آلمان، ژاپن و چین که پیشرو در صنایع خودروسازی و تولید هستند، از بیشترین بهره‌وری IIoT در این زمینه برخوردارند. همچنین، وی اشاره کرد که کشور چین با درآمد تخمینی ۱۳۵.۵۰ میلیارد دلار تا پایان سال ۲۰۲۴، منبع اصلی درآمد در این بازار خواهد بود.
عبادالهی تاکید کرد: به دلیل داشتن منابع و معادن غنی و طبیعی در کشور ما، اهمیت این موضوع مشخص است.
عضو کارگروه اینترنت اشیاء و هوشمندسازی با اشاره به مزایای اینترنت اشیاء بیان کرد که بسیاری از شرکت‌های استخراج، با اجرایی کردن راه‌حل‌های مبتنی بر IIoT در سازمان‌های خود، سرمایه‌گذاری‌های خود را افزایش داده‌اند. بهینه‌سازی منابع و معادن طبیعی با افزایش ایمنی، بهره‌وری و پایداری زیست‌محیطی در عملیات معادن همراه است و این تجهیزات و تمهیدات به افزایش بهره‌وری کمک شایانی می‌کنند.
صنایع وابسته مانند نفت، گاز و پتروشیمی
وی مطرح کرد که صنعت نفت و گاز به دلیل نوسانات قیمت نفت خام و مقررات سخت‌گیرانه زیست‌محیطی با ناپایداری مواجه است. بنابراین، اجرای اینترنت اشیاء صنعتی برای بهبود عملکرد عملیاتی و رعایت این مقررات ضروری است.
عبادالهی بیان کرد که هفت روش مؤثر IIoT برای افزایش بهره‌وری در نفت، گاز و پتروشیمی شامل افزایش بهره‌وری عملیاتی، بهینه‌سازی مدیریت موجودی، بهبود مدیریت انبارها، افزایش بازگشت سرمایه، فعال‌سازی نظارت در لحظه، خودکارسازی فرآیندها و افزایش ایمنی است. او افزود که استفاده از این تکنیک‌ها می‌تواند تاثیر چشمگیری بر کاهش هزینه‌های سالانه میلیارد دلاری داشته باشد.
وی در گفت‌وگو با خبرنگار مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری گفت: با توجه به اطلاعات آماری، میزان ارزش افزوده نفت و گاز در ایران به طور میانگین سالانه حدود ۳۰ تا ۴۰ میلیارد دلار است. این ارزش افزوده شامل فرآیندهای استخراج، پالایش، توزیع و صادرات نفت و گاز می‌شود و اهمیت بسیاری برای اقتصاد کشور دارد و تاثیر زیادی بر درآمدهای کلان کشور می‌گذارد.
عضو کارگروه اینترنت اشیاء و هوشمندسازی ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات، ضمن تاکید بر اهمیت ارزش افزوده و نقش IIoT در آن، خاطرنشان کرد که به دست آوردن مواد معدنی خام مانند سنگ آهن، به طور کلی توسط مراحل مختلف فرآیند تولید از قبیل استخراج، پردازش، تصفیه و فرآوری تعیین می‌شود. قیمت خام معادن پس از استخراج به عواملی نظیر تقاضا و عرضه، کیفیت و محتوا، هزینه‌های حمل‌ونقل و پردازش و شرایط بازار جهانی بستگی دارد.
افزایش درآمدها و کاهش هزینه‌ها با بکارگیری IIoT
عباداللهی، معادنی که با اینترنت اشیاء تجهیز شده‌اند و به عنوان معادن هوشمند شناخته می‌شوند را «آینده صنعت معدن» نامید و اظهار داشت: به دلیل مزایای فراوانی که این فناوری‌ها دارند، اکنون در سطح جهانی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند. با توجه به اینکه معدن‌کاری در سرتاسر جهان یک صنعت پرخطر است، معادن هوشمند با بهره‌گیری از GPS، اتوماسیون و عملیات از راه دور برای نظارت دقیق بر کل عملیات معدن، امنیت کارگران را افزایش داده‌اند.
او تأکید کرد که نرم‌افزارهای مرتبط با IIoT در سایت معدن با دریافت اطلاعات و ارائه تصویری واضح از عملیات استخراج در زمان واقعی، به بهینه‌سازی و بهره‌وری معدن کمک می‌کنند. وی ادامه داد: این داده‌ها می‌توانند بسیاری از رویه‌ها و وظایف سیستم را بهینه‌سازی و حتی خودکار کنند. همچنین، IIoT می‌تواند در طول زنجیره ارزش معدن، از ایمنی کارگران و تجهیزات تا نظارت و ردیابی کامیون‌ها، یادگیری ماشین و رباتیک به کار گرفته شود. معادن می‌توانند فرآیندهای پرهزینه، پرخطر یا طاقت‌فرسا را به روش‌های دیجیتالی تبدیل کنند که از طریق سنسورها و دستگاه‌های مختلف به صورت از راه دور و در زمان واقعی انجام می‌شوند. این موضوع باعث بهبود سودآوری، پایداری، ایمنی و کارایی عملیات می‌شود.
وی اذعان کرد که به طور کلی می‌توان گفت که استفاده از IIoT در زمینه‌های مطرح شده منجر به افزایش درآمدها، کاهش هزینه‌ها و بهبود عملکرد می‌شود و به طور چشمگیری به ارزش افزوده کمک می‌کند.
عباداللهی در خصوص دورنمای رشد بازار IIoT گفت: ارزش بازار جهانی اینترنت صنعتی اشیاء در سال ۲۰۲۳ حدود ۳۹۴ میلیارد دلار آمریکا بوده و پیش‌بینی می‌شود که این مقدار از سال ۲۰۲۴ تا ۲۰۳۰ با نرخ رشد سالانه ترکیبی (CAGR) ۲۳ درصد رشد کند.
عضو کارگروه اینترنت اشیاء و هوشمندسازی ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات افزود: افزایش دسترسی به پردازنده‌ها و سنسورهای مقرون به صرفه که امکان دسترسی به اطلاعات به صورت زمان واقعی را فراهم می‌کنند، همراه با پیشرفت‌های فناوری، باعث رشد این بازار می‌شود. علاوه بر این، نیاز روزافزون به بهبود کارایی عملیاتی همراه با همکاری‌های قابل توجه بین شرکت‌های کلیدی، رشد بازار را بیش از پیش تقویت می‌کند.
به گفته وی، تکنیک‌های متعددی در حال توسعه هستند تا نیروی کار دیجیتال انسانی یکپارچه‌ای ایجاد کنند و فرصت‌های رشد قابل توجهی نیز پیش‌بینی می‌شود.
عبادالهی در پایان با اشاره به این نکته که بازار اینترنت اشیاء صنعتی در سطح جهانی به سرعت در حال پذیرش فناوری‌های تولید هوشمند است، اظهار داشت: این فناوری، نحوه عملکرد صنایع را تغییر داده و بهره‌وری را افزایش می‌دهد. با توجه به اینکه ایران در بیست سال اخیر رشد قابل توجهی در صنایع مرتبط داشته و امروز نام سرزمین‌مان در میان کشورهای قدرتمند تولید و ساخت می‌درخشد، امید می‌رود محققان و کارشناسان شایسته ایرانی با بهره‌گیری بیشتر از IIoT، سطح بهره‌وری از این فناوری را بیشتر ارتقا دهند تا بتوانیم نام این سرزمین پرافتخار را هرچه بیشتر در جهان طنین‌انداز کنیم.
