روایت ایران از توسعه هوش مصنوعی

هوش مصنوعی در حال تغییر دادن قواعد در حوزه‌های مختلف است و کاربردهای آن به طور فزاینده‌ای در حال گسترش است. ایران نیز در مسیر توسعه این فناوری قرار دارد. معاونت علمی با ارائه حمایت‌های مالی و ساخت زیرساخت‌های لازم، مسیر حرکت در عرصه جهانی هوش مصنوعی را هموار کرده است.

این روزها «هوش مصنوعی» به پرچمدار عرصه فناوری تبدیل شده است و با توسعه کاربردهای آن، محبوبیت این فناوری هر روز بیشتر می‌شود.

ابزارهای کاربردی هوش مصنوعی طی چند سال گذشته به طور قابل توجهی تکامل یافته‌اند و تقریباً در هر بخش جایگاهی پیدا کرده‌اند. کشور ما نیز با تولید دانش و پژوهش‌های کاربردی در حوزه هوش مصنوعی، توانسته است خود را در جمع کشورهای فعال در این عرصه قرار دهد. علاوه بر تولید علم و پژوهش‌های کاربردی، شرکت‌های دانش‌بنیان نیز به تولید محصولات و ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی پرداخته‌اند.

هوش مصنوعی (AI) با استفاده از فناوری یادگیری، هوش انسان را شبیه‌سازی می‌کند و می‌تواند برای رفع نیازها، انجام کارها و حل مشکلات خاص مورد استفاده قرار گیرد. هوش مصنوعی ترکیبی از فناوری‌های یادگیری ماشین و یادگیری عمیق است و مدل‌های مختلف آن با استفاده از انبوهی از داده‌ها آموزش داده می‌شوند و می‌توانند تصمیمات هوشمندانه بگیرند.

کاربردهای هوش مصنوعی به طور روزافزون و فزاینده‌ای در حال گسترش هستند. این فناوری با خودکار کردن وظایف، بهینه‌سازی تصمیم‌گیری و تقویت نوآوری در زمینه‌هایی مانند مراقبت‌های بهداشتی، آموزش و امور مالی، صنایع را متحول می‌کند. در این گزارش از معاونت علمی، برخی از کاربردهای آینده‌محور این فناوری مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

سبک زندگی

هوش مصنوعی در سبک زندگی با ادغام در برنامه‌هایی مثل سیری و الکسا و دستگاه‌های خانه هوشمند، زندگی را راحت‌تر و کارآمدتر می‌کند. این فناوری‌ها کارهای روزانه را ساده‌تر کرده، گزینه‌های سرگرمی ارائه می‌دهند و حتی لوازم خانگی را کنترل می‌کنند. ترموستات‌های هوشمند با هوش مصنوعی تنظیمات دمای منزل را برای آسایش و صرفه‌جویی در انرژی به‌طور خودکار تنظیم می‌کنند.

آموزش و یادگیری

هوش مصنوعی در بهبود کیفیت آموزش و نحوه یادگیری دانش‌آموزان تاثیرگذار است. این فناوری روش‌های آموزشی مربیان و نحوه یادگیری دانش‌آموزان را تغییر می‌دهد. پلتفرم‌های یادگیری تطبیقی از هوش مصنوعی برای سفارشی‌سازی محتوای آموزشی بر اساس نقاط قوت و ضعف هر دانش‌آموز استفاده می‌کنند و تجربه یادگیری شخصی‌سازی شده را تضمین می‌کنند.

هوش مصنوعی همچنین می‌تواند وظایف اداری را خودکار کند، به مربیان این امکان را می‌دهد که بیشتر بر آموزش و کمتر بر امور اداری متمرکز شوند. پلتفرم‌های آموزش آنلاین از الگوریتم‌های هوش مصنوعی برای ارائه توصیه‌های درسی و بازخورد شخصی به دانش‌آموزان استفاده می‌کنند و تجربه یادگیری و نتایج آن‌ها را بهبود می‌بخشند.

رسانه‌های اجتماعی

هوش مصنوعی با شخصی‌سازی فیدهای محتوا، شناسایی اخبار جعلی و بهبود تعامل کاربران، پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی را ارتقا می‌دهد. الگوریتم‌های هوش مصنوعی رفتار کاربر را برای توصیه پست‌ها، تبلیغات و ارتباطات مرتبط تجزیه و تحلیل می‌کنند. بیشتر شبکه‌های اجتماعی از هوش مصنوعی برای متناسب کردن محتوای نمایش داده شده با علایق و الگوهای تعامل کاربران استفاده می‌کنند.

تجارت الکترونیک

هوش مصنوعی با تحلیل تجربه خرید مشتریان و بررسی الگوهای رفتاری، زمینه را برای بهینه‌سازی عملیات کسب و کار و تحول صنعت تجارت الکترونیک فراهم کرده است. موتورهای توصیه مبتنی بر هوش مصنوعی، رفتار و اولویت‌های مشتری را تحلیل کرده و محصولات مناسب را پیشنهاد می‌دهند.

این ابزارها منجر به افزایش فروش و رضایت مشتری می‌شوند. علاوه بر این، ربات‌های گفتگوی مبتنی بر هوش مصنوعی، پشتیبانی فوری مشتریان را فراهم کرده، سوالات آن‌ها را پاسخ داده و در فرآیند خرید به آن‌ها کمک می‌کنند. فروشگاه‌های آنلاین از هوش مصنوعی برای توصیه محصولات به کاربران بر اساس تاریخچه مرور، خریدهای قبلی و ترجیحات آن‌ها استفاده می‌کنند. این شخصی‌سازی با نشان دادن اقلام مورد علاقه مشتری، تعامل و فروش را افزایش می‌دهد.

بازاریابی

هوش مصنوعی به کسب و کارها کمک می‌کند تا رفتار مشتری را درک کنند، کمپین‌ها را بهینه کنند و تجربیات شخصی‌سازی‌شده‌ای ارائه دهند. ابزارهای هوش مصنوعی داده‌ها را برای شناسایی گرایش‌ها، تقسیم‌بندی مخاطبان و خودکارسازی ارسال محتوا تجزیه و تحلیل می‌کنند. پلتفرم‌های بازاریابی دیجیتال از هوش مصنوعی برای تجزیه و تحلیل تعاملات مشتری و بهینه‌سازی کمپین‌های ایمیل استفاده می‌کنند.

امور مالی

هوش مصنوعی در صنعت بانکداری و مالی به بهبود مدیریت ریسک، کشف تقلب و استراتژی‌های سرمایه‌گذاری کمک می‌کند. الگوریتم‌های هوش مصنوعی داده‌های مالی را برای شناسایی الگوها و پیش‌بینی‌ها تجزیه و تحلیل کرده و به کسب‌وکارها و افراد در تصمیم‌گیری‌های آگاهانه کمک می‌کنند.

رباتیک

هوش مصنوعی قابلیت‌های ربات‌ها را افزایش داده و آن‌ها را قادر می‌سازد وظایف پیچیده را به دقت انجام دهند. در صنایع تولیدی، ربات‌های هوشمند می‌توانند کارهای تکراری یا خطرناک را انجام داده، بهره‌وری را افزایش داده و سلامت نیروی انسانی را حفظ کنند. در صنعت خودروسازی، ربات‌های مبتنی بر هوش مصنوعی مونتاژ قطعات، رنگ‌آمیزی و کنترل کیفیت را با دقت و سرعت بالا انجام می‌دهند.

بینایی کامپیوتری

هوش مصنوعی با استفاده از بینایی کامپیوتری برای تفسیر و پردازش اطلاعات بصری، اشیاء، افراد و فعالیت‌ها را در تصاویر و فیلم‌ها تشخیص می‌دهد. این فناوری در امنیت، مراقبت‌های بهداشتی و خودروهای خودران به کار می‌رود. خودروهای خودران از بینایی کامپیوتری برای شناسایی موانع، علائم راهنمایی و رانندگی و عابران پیاده استفاده می‌کنند.

تشخیص چهره

هوش مصنوعی از فناوری تشخیص چهره برای شناسایی و تأیید هویت افراد استفاده می‌کند. این فناوری در سیستم‌های امنیتی، کنترل دسترسی و احراز هویت دستگاه‌های شخصی کاربرد دارد. این روزها تشخیص چهره در تلفن‌های همراه برای باز کردن قفل و انجام پرداخت‌ها استفاده می‌شود.

منابع انسانی

هوش مصنوعی در منابع انسانی فرآیندهای زمان‌بر مانند غربالگری رزومه و زمان‌بندی مصاحبه را خودکار کرده و کارها را ساده‌تر می‌کند. این فناوری شرح شغلی را تجزیه و تحلیل کرده و با متقاضیان مناسب مطابقت می‌دهد. پلتفرم‌های هوش مصنوعی در سامانه‌های استخدام نیروی انسانی به کار می‌روند تا زمان و دشواری‌های فرآیندی را کاهش دهند.

بهداشت و سلامت

هوش مصنوعی با بهبود تشخیص، شخصی‌سازی برنامه‌های درمانی و بهینه‌سازی مراقبت از بیمار، حوزه مراقبت‌های بهداشتی را متحول می‌کند. این فناوری تصاویر پزشکی را تحلیل کرده، شیوع بیماری‌ها را پیش‌بینی کرده و به کشف دارو کمک می‌کند. شرکت‌های دانش‌بنیان از هوش مصنوعی برای تجزیه و تحلیل داده‌های پزشکی و کمک به پزشکان در تشخیص بیماری‌ها استفاده می‌کنند.

کشاورزی

هوش مصنوعی به بهینه‌سازی شیوه‌های کشاورزی، افزایش بازده محصول و استفاده پایدار از منابع کمک می‌کند. پهپادها و حسگرهای مجهز به هوش مصنوعی سلامت محصول، شرایط خاک و الگوهای آب و هوا را کنترل کرده و بینش‌های ارزشمندی را در اختیار کشاورزان قرار می‌دهند. پلتفرم‌های کشاورزی دقیق از هوش مصنوعی برای تجزیه و تحلیل داده‌ها و کمک به تصمیم‌گیری در آبیاری، کوددهی و کنترل آفات استفاده می‌کنند.

بازی و سرگرمی

هوش مصنوعی به طور چشمگیری بر صنعت بازی تأثیر می‌گذارد و تجربیات واقعی‌تر و جذاب‌تری ایجاد می‌کند. الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌توانند رفتار هوشمندانه‌ای را در شخصیت‌های غیربازیکن (NPC) ایجاد کرده و با اقدامات بازیکن سازگار شوند. کاراکترهای بازی‌های رایانه‌ای مبتنی بر هوش مصنوعی، رفتارهای واقع‌بینانه‌تری دارند که بازی را برای بازیکنان چالش‌برانگیزتر می‌کند. هوش مصنوعی صنعت سرگرمی را با شخصی‌سازی توصیه‌های محتوا، ایجاد جلوه‌های بصری واقع‌گرایانه و افزایش تعامل مخاطبان متحول می‌کند.

نرم‌افزارهای پخش پادکست و محتواهای صوتی و تصویری از هوش مصنوعی برای توصیه موسیقی بر اساس تاریخچه گوش دادن کاربر استفاده می‌کنند و لیست‌های پخش شخصی‌سازی‌شده‌ای ایجاد می‌کنند که کاربران را درگیر می‌کند و به آن‌ها امکان می‌دهد هنرمندان جدید را کشف کنند.

نجوم

هوش مصنوعی به اخترشناسان در تجزیه و تحلیل داده‌ها، شناسایی اجرام آسمانی و کشف پدیده‌های جدید کمک می‌کند. الگوریتم‌های هوش مصنوعی داده‌های تلسکوپ‌ها و ماهواره‌ها را پردازش کرده و تشخیص و طبقه‌بندی اجرام نجومی را خودکار می‌کنند. هوش مصنوعی به تجزیه و تحلیل داده‌های تلسکوپ‌های فضایی کمک کرده و با شناسایی تغییرات ظریف در روشنایی ستاره‌ها، زمینه را برای کشف سیارات فراخورشیدی فراهم می‌کند.

امنیت داده‌ها

فناوری هوش مصنوعی با شناسایی و پاسخ به تهدیدهای سایبری به‌موقع، امنیت داده‌ها را افزایش می‌دهد. سیستم‌های هوش مصنوعی ترافیک شبکه را کنترل کرده، فعالیت‌های مشکوک را شناسایی و به‌طور خودکار خطرات را کاهش می‌دهند. پلتفرم‌های امنیت سایبری مبتنی بر هوش مصنوعی از یادگیری ماشینی برای شناسایی و پاسخ به تهدیدات سایبری بالقوه استفاده کرده و از سازمان‌ها در برابر نقض داده‌ها و حملات محافظت می‌کنند.

سفر و حمل و نقل

هوش مصنوعی فرآیند سفر و حمل و نقل را با بهبود برنامه‌ریزی مسیر، مدیریت جریان ترافیک و بهبود تجربه مسافران متحول می‌کند. سیستم‌های مجهز به هوش مصنوعی داده‌ها را برای پیش‌بینی تاخیرها، بهینه‌سازی زمان‌بندی‌ها و ارائه به‌روزرسانی‌های بی‌درنگ به مسافران تجزیه و تحلیل می‌کنند. خطوط هوایی از هوش مصنوعی برای پیش‌بینی تاخیرهای پرواز بر اساس شرایط مختلف استفاده می‌کنند و این اطلاعات را به‌طور فعالانه به مسافران اطلاع می‌دهند.

خودرو

هوش مصنوعی در صنعت خودرو پیشرو است و به پیشرفت‌هایی در رانندگی خودران، تعمیر و نگهداری پیش‌بینی‌کننده و دستیارهای شخصی در خودرو کمک می‌کند. سیستم‌های هوش مصنوعی داده‌های حسگرها و دوربین‌ها را برای حرکت در جاده‌ها، جلوگیری از برخورد و به‌روزرسانی‌های ترافیکی در زمان واقعی پردازش می‌کنند. شرکت‌های پیشرو در صنعت خودروسازی و تولید خودروهای الکتریکی از فناوری هوش مصنوعی برای فعال کردن رانندگی نیمه‌خودکار، کمک به کارهایی مانند حفظ خطوط، سرعت و پارکینگ خودکار استفاده می‌کنند.

ناوبری

هوش مصنوعی سامانه‌های ناوبری را بهبود بخشیده و سفرها را ایمن‌تر و کارآمدتر می‌کند. این فناوری داده‌های ترافیکی و شرایط آب و هوایی را در زمان واقعی پردازش کرده و مسیرهای دقیق با ترافیک کمتر را پیشنهاد می‌دهد. هوش مصنوعی به وسایل نقلیه خودران کمک می‌کند با استفاده از حسگرها و یادگیری ماشین، در جاده‌ها حرکت کرده و موانع را دور بزنند.

پردازش زبان طبیعی

پردازش زبان طبیعی (NLP) به تعامل بین رایانه و انسان از طریق زبان طبیعی می‌پردازد. این فناوری به ماشین‌ها امکان می‌دهد زبان انسانی را درک، تفسیر و تولید کنند. ابزارهای تحلیل، ویرایش و تولید متن، گفتار و داده‌های تصویری از هوش مصنوعی برای بهبود کیفیت محتوا و ارائه پیشنهادات وضوح استفاده می‌کنند.

هوش مصنوعی مولد

جدیدترین و محبوب‌ترین اپلیکیشن هوش مصنوعی امروزی، هوش مصنوعی مولد است. این فناوری از مدل‌های یادگیری ماشین برای ایجاد محتوای جدید مانند متن، تصویر، موسیقی و ویدیو استفاده می‌کند. دستیارهای مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند متنی شبیه انسان تولید کنند و برای کاربردهایی مانند ایجاد محتوای خودکار، چت‌بات‌ها و دستیارهای مجازی مفید باشند.

هوش مصنوعی مولد، با ایجاد محتوای اصلی و خلاقانه مانند متن، تصاویر و کد، نحوه کار و نوآوری ما را دوباره تعریف می‌کند. این فناوری بر خلاقیت و تعاملات انسان‌مانند تمرکز دارد و فرصت‌های جدیدی در زمینه‌هایی مانند هنر، خدمات مشتری و توسعه نرم‌افزار ایجاد می‌کند.

چت باتها

چت ربات‌های مجهز به هوش مصنوعی می‌توانند پشتیبانی فوری مشتری، پاسخگویی به سوالات و کمک به انجام وظایف شبانه‌روزی را ارائه دهند. این ربات‌ها از پاسخ‌گویی به سوالات متداول تا حل مسائل پیچیده خدمات مشتری، عملکردهای متنوعی دارند. بسیاری از وب‌سایت‌های تجارت الکترونیک از ربات‌های چت برای کمک به مشتریان در تجربه خرید، پاسخ به سؤالات محصولات، سفارش‌ها و بازگشت استفاده می‌کنند.

یادگیری ماشینی

یادگیری ماشین، زیرمجموعه‌ای از هوش مصنوعی است که از الگوریتم‌های آموزشی برای یادگیری از داده‌ها و پیش‌بینی یا تصمیم‌گیری بدون برنامه‌نویسی صریح استفاده می‌کند. این فناوری در صنایع مختلف، از مراقبت‌های بهداشتی و مالی تا بازاریابی و فناوری کاربرد دارد. پلتفرم‌های پخش آنلاین فیلم و سریال از یادگیری ماشین برای تجزیه و تحلیل عادات تماشا استفاده کرده و نمایش‌ها و فیلم‌های متناسب با اولویت‌های هر کاربر را توصیه می‌کنند.

گام‌های معاونت علمی در توسعه هوش مصنوعی

معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری به‌عنوان نهاد حمایتی، به توسعه فناوری‌های نوین و به‌ویژه هوش مصنوعی توجه دارد. این نهاد از طریق حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، ارائه تسهیلات مالی، مشاوره و شبکه‌سازی، به توسعه این فناوری کمک می‌کند.

همچنین، با همکاری صندوق نوآوری و شکوفایی، حمایت‌های مالی و سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر را به شرکت‌های دانش‌بنیان اختصاص می‌دهد.

با تکیه به قانون جهش تولید برای تأمین منابع مالی برای تحقیق و توسعه (R&D)، این نهاد به شرکت‌ها کمک می‌کند تا برای طرح‌های تحقیق و توسعه و رسوخ نوآوری‌های بیش‌تر از حمایت‌های اعتبار مالیاتی بهره‌مند شوند. معاونت علمی همچنین به تسهیل ارتباطات بین‌المللی میان شرکت‌ها، مراکز تحقیقاتی و شرکت‌های دانش‌بنیان پرداخته و زمینه تجاری‌سازی و صادرات محصولات هوش مصنوعی را فراهم می‌کند.