گزارش نشست دستیار هوش مصنوعی کابینه دولت: استفاده از فناوری هوش مصنوعی در حکمرانی

معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهور، از آغاز فرآیند حمایت از پروژه‌های دانشگاه‌ها برای ایجاد و توسعه دستیار هوش مصنوعی دستگاه‌های اجرایی و وزارتخانه‌ها، خبر داد و افزود: پس از بررسی و ارزیابی تخصصی طرح‌های ارسالی دانشگاه‌ها برای پیاده‌سازی دستیار هوش مصنوعی در دستگاه‌های اجرایی، مسیر توسعه این ابزارها بر بستر «سکوی ملی هوش مصنوعی» هموارشده است.

نشست هماهنگی و آغاز فرآیند طرح «دستیار هوش مصنوعی کابینه دولت»، با حضور حسین افشین، معاون علمی رییس‌جمهور و جمعی از معاونین پژوهش و فناوری دانشگاه‌های منتخب این طرح، ظهر امروز چهارشنبه دهم بهمن ماه 1403 در محل معاونت علمی برگزار شد. 

آغاز فرآیند تخصیص اعتبار پروژه‌های هوش مصنوعی از امروز

معاون علمی رئیس‌جمهور اعلام کرد که فرآیند حمایت از طرح‌های منتخب دستیار هوش مصنوعی دانشگاه‌ها آغاز شده است. فرآیند بررسی طرح‌های پیشنهادی دانشگاه‌ها توسط یک تیم تخصصی انجام شد و تعدادی از دانشگاه‌های منتخب مسئول پیاده‌سازی و اجرای طرح دستیار ویژه هوش مصنوعی برای دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها خواهند بود. پس از بارگذاری طرح‌های منتخب در سامانه خدمت معاونت علمی و تأیید نهایی، این طرح‌ها در مسیر دریافت حمایت قرار می‌گیرند و ظرف کمتر از یک هفته حمایت مصوب تخصیص داده می‌شود.

افشین درباره دستگاه‌های اجرایی دولت که با کمک دانشگاه‌ها از دستیار هوش مصنوعی بهره‌مند می‌شوند افزود که در این مرحله، طرح ایجاد و توسعه دستیار هوش مصنوعی برای وزارتخانه‌های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، اقتصادی و دارایی، صنعت، معدن و تجارت، میراث فرهنگی و گردشگری، ارتباطات و فناوری اطلاعات، نفت، جهاد کشاورزی، راه و شهرسازی، نیرو و سازمان حفاظت محیط‌زیست، توسط دانشگاه‌های برجسته و منتخب دنبال می‌شود.

رئیس بنیاد ملی نخبگان با اشاره به آمادگی معاونت علمی برای بررسی و حمایت طرح‌های پیشنهادی برای سایر دستگاه‌های دولت گفت که برای تعدادی از دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها، امکان دسترسی به داده‌ها و تعریف دستیار هوش مصنوعی، حداقل در این برهه زمانی، امکان‌پذیر نیست. اما وزارتخانه‌ها و دستگاه‌هایی که دانشگاه‌ها برایشان طرحی ارائه نکرده‌اند، آمادگی دریافت طرح و حمایت اجرای دستیار هوش مصنوعی برای آنها وجود دارد.

افشین افزود که از تعریف پروژه‌های قوی و اجرایی دستیار هوش مصنوعی برای وزارتخانه‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی، کار و رفاه اجتماعی، علوم، تحقیقات و فناوری، آموزش و پرورش، ورزش و جوانان و وزارت کشور حمایت می‌شود و دانشگاه‌هایی که در حال حاضر یک پروژه در دست اجرا دارند نیز می‌توانند برای اجرای این پروژه در یک دستگاه یا وزارتخانه دیگر، طرح‌هایشان را ارسال کنند.

معاون علمی رئیس‌جمهور اعلام کرد که دانشگاه‌های منتخبی که طرح آنها تایید اولیه شده است، حداکثر تا دوشنبه 15 بهمن‌ماه سال جاری فرصت دارند این طرح را در سامانه خدمت معاونت علمی بارگذاری کنند.

وی بیان کرد که پروژه‌های دستیار هوش مصنوعی از زمان تصویب حمایت، حداکثر شش ماه برای رسیدن به مرحله اجرا فرصت دارند. در فرآیند بررسی طرح‌ها، تمام بخش‌ها و اجزای هر طرح به صورت دقیق بررسی شد و بر اساس این ارزیابی، مبلغ حمایت از طرح‌ها توافق شده است که این میزان بر اساس ماهیت و ویژگی‌های طرح بین 10 تا 15 میلیارد تومان خواهد بود

حمایت از نقش آفرینی دانش‌بنیان‌ها در اجرای پروژه دستیار هوش مصنوعی

معاون علمی رییس‌جمهور اعلام کرده است که برای حمایت از طرح‌های شرکت‌های دانش‌بنیان آمادگی وجود دارد و این شرکت‌ها از توانایی و آمادگی حضور در این پروژه برخوردار هستند. اما در این مرحله اولویت حمایت به دانشگاه‌ها داده شده است و در ادامه از نقش‌آفرینی شرکت‌های دانش‌بنیان در این پروژه نیز حمایت خواهد شد.

افشین نیز در مورد اجرای پروژه‌های بزرگ در حوزه‌های مختلف فناوری مانند کوانتوم بیان کرد که آموزش یک میلیون دانش‌آموز از مقطع ابتدایی تا پانزده سالگی در حوزه هوش مصنوعی، و همچنین حمایت از استادانی که برای آموزش هوش مصنوعی سرفصل تعریف کنند، از اقداماتی است که معاونت علمی برای حمایت از تربیت نیروی انسانی در این حوزه انجام داده است. این فرآیند در مهرماه سال آینده نیز تکرار خواهد شد. همچنین در حوزه کوانتوم نیز این حمایت‌ها ادامه خواهد داشت تا در فناوری‌های نوظهور مانند کوانتوم نیز تحولات در تربیت نیروی انسانی، ایجاد آزمایشگاه‌ها و زیرساخت‌های تحول‌آفرین را شاهد باشیم.

معاون علمی رییس‌جمهور هدف از توسعه دستیار هوش مصنوعی ویژه هر یک از وزارتخانه‌ها را آغاز نهضت استفاده از فناوری هوش مصنوعی در عرصه‌های مختلف از جمله حکمرانی می‌داند و بیان می‌کند که توسعه دستیار هوش مصنوعی وزارتخانه‌ها، آغاز مسیر و شکل‌دهنده نهضتی است که عرصه‌های مختلف از حکمرانی تا مردم را برای حمایت، توسعه و بهره‌برداری از ظرفیت‌های فناوری هوش مصنوعی همراه می‌کند.

افشین تأکید می‌کند که فرآیند توسعه فناوری‌ها از جمله هوش مصنوعی با پویایی بالا و شتاب قابل توجهی رو به جلو حرکت می‌کند و نباید از این روند عقب بمانیم. بنابراین توسعه دستیار هوش مصنوعی آغازگر این مسیر است و به دنبال پیمودن گام‌های بلندتری در این حوزه هستند؛ گام‌هایی که می‌توانند پیش‌برنده ایران در توسعه هوش مصنوعی باشد و نام کشور را به عنوان بازیگر کلیدی این حوزه در ابعاد بین‌المللی مطرح کند

«دستیار هوش مصنوعی» کمک‌کار وزارتخانه‌ها در تصمیم‌گیری‌های کلان

معاون علمی رئیس‌جمهور اعلام کرد که تلاش کرده‌اند تا ابزارهای مورد نیاز را در دولت توسعه دهند و این نیاز را در دولت ایجاد کنند. در این راستا، برای هر وزارتخانه، یک دانشگاه جداگانه در نظر گرفته شده است تا فضای رقابت و تنوع در محصول نهایی ایجاد شود. انتخاب دانشگاه‌ها با توجه به نظر وزارتخانه‌ها و بر اساس تخصص و توانمندی هر دانشگاه در حوزه‌های خاص انجام شده است.

وی افزود که بر اساس ارزیابی‌های تیم تخصصی، یکی از دانشگاه‌ها برای اجرای پروژه دستیار هوش مصنوعی دو وزارتخانه انتخاب شده است. اگرچه دو دانشگاه برای یک وزارتخانه انتخاب نشده‌اند، اما از تشکیل کنسرسیوم‌هایی متشکل از دو یا چند دانشگاه برای پیشبرد کار دستیار یک یا چند وزارتخانه در قالب همکاری مشترک استقبال می‌شود. البته این کار باید با همکاری و تعامل خود دانشگاه‌ها انجام شود.

معاون علمی رئیس‌جمهور، مهم‌ترین نقش دستیار هوش مصنوعی را کمک به وزرا در تصمیم‌گیری و شناخت پیامدهای تصمیمات اتخاذ شده دانست و توضیح داد که وزیری که قصد اجرای تصمیمی در حوزه‌ای کلان را دارد، معمولاً به تمام داده‌های لازم دسترسی ندارد و از پیامدهای کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت تصمیم خود آگاه نیست. دستیار هوش مصنوعی مختص هر حوزه وزارتی، با استفاده از داده‌های انبوه آن حوزه، به روشن‌سازی نتایج و پیامدهای تصمیمات کمک می‌کند. با استفاده از منابع و ارزیابی ظرفیت‌های موجود، می‌توان محدودیت‌های اجرایی، قانونی، اقتصادی، اخلاقی و سایر پیامدها را شناسایی کرد و مسیر پیش‌روی آن حوزه را بهتر ترسیم نمود.

وی همچنین بیان کرد که انتظار می‌رود دستیار هوش مصنوعی علاوه بر کمک به وزیر در اتخاذ تصمیمات بهتر، به عنوان دستیار دولت در پیشبرد روندها و حرکت در مسیر پیشرفت، نقش مؤثری ایفا کند.

معاون علمی رئیس‌جمهور با اشاره به نقش معاونت علمی در تسهیل تعامل بین دانشگاه‌ها و وزارتخانه‌ها، افزود که این تعامل می‌تواند زمینه‌ساز همکاری‌ها و تعاملات آینده شده و مسیر همکاری‌های بعدی بین این دو را هموار کند.

وی در پایان تأکید کرد که تیمی از معاونت علمی موظف شده‌اند تا تسهیل‌گری‌های لازم را در تعامل با هر وزارتخانه انجام دهند و نمایندگان وزارتخانه‌ها و دانشگاه‌ها را به یکدیگر معرفی کنند تا پروژه دستیار هوش مصنوعی به پیشرفت برسد.

اجرای دستیار هوش مصنوعی توسط دانشگاه‌ها و تسهیل‌گری معاونت علمی

معاون علمی رئیس‌جمهور در این نشست اعلام کرد که تعیین تیم اجرایی، راهبری و استراتژی‌های پروژه‌های دستیار هوش مصنوعی وزرا بر عهده دانشگاه‌ها است و معاونت علمی به صورت مستقیم از یک استاد خاص حمایت نمی‌کند. وی تأکید کرد که دانشگاه‌ها نقش اصلی را در راهبری و تعیین مسیر پروژه‌ها ایفا خواهند کرد و معاونت علمی در انتخاب اعضای تیم دخالتی ندارد. این طرح به گونه‌ای طراحی شده است که فرصتی برای مشارکت دانشگاه‌های بیشتر در طراحی دستیار هوش مصنوعی وزرا فراهم شود.

وی با اشاره به رویکرد معاونت علمی در حمایت از پروژه‌ها، توضیح داد که حمایت‌ها به صورت یکسان تقسیم نمی‌شود، بلکه طرح‌های پیشتاز و دارای ویژگی‌های پیش‌برنده مورد حمایت قرار خواهند گرفت. پروژه‌هایی مانند دستیار هوش مصنوعی باید پویا و جلوتر از روندهای فعلی باشند. حمایت معاونت علمی از چنین طرح‌هایی متناسب با پیشرو بودن، پویایی و سرعت پیشرفت آن‌ها است. هرچه تیم‌ها در پیشبرد اهداف خود جلوتر باشند، حمایت بیشتری دریافت خواهند کرد.

رئیس بنیاد ملی نخبگان همچنین به حمایت معاونت علمی از پژوهش‌ها در قالب فراخوان‌ها و طرح‌های حمایتی بنیاد ملی علم ایران اشاره کرد و گفت: تمرکز و یکپارچگی در حمایت از پایان‌نامه‌ها، پژوهش‌ها و ایده‌های علمی نوآورانه از طریق بنیاد ملی علم ایران، ضمن ایجاد شفافیت، سرعت در بررسی و تخصیص حمایت به طرح‌های واجد شرایط را افزایش می‌دهد و در نهایت به پیشبرد مؤثرتر ایده‌های پژوهشی و فناورانه کمک می‌کند.

وی افزود که در قالب حمایت بنیاد ملی علم ایران از پژوهش‌ها و پایان‌نامه‌ها، سهم و تعداد طرح‌های حمایت‌شده از هر دانشگاه به طور شفاف و دقیق قابل مشاهده است. بنیاد ملی علم ایران از طرح‌های پژوهشی در سه شکل اصلی حمایت می‌کند: ارائه طرح از سوی اساتید، شرکت در فراخوان‌ها و پایان‌نامه‌ها. طرح‌های پژوهشی که در حوزه‌های پیشران فناوری تعیین‌شده قرار گیرند، از حمایت دو تا سه برابری در قالب پژوهانه بهره‌مند خواهند شد.

ایجاد الگوی حمایت از بازارگاه‌ها و سکوی ملی هوش مصنوعی

افشین، با اشاره به این‌که ترویج و برندسازی الگو و پلتفرم بومی هوش مصنوعی، نیازمند نقش‌آفرینی دانشگاهیان و پژوهشگران کشور است، گفت: در توسعه، الگوسازی و تبدیل پلتفرم ملی هوش مصنوعی، خلاقیت و نوآوری دانشگاهیان، نقشی راهبردی ایفا می‌کند و  حضور آنان در این پلتفرم، در جهانی شدن سکوی هوش مصنوعی کشورمان، حائز اهمیت خواهد بود. معاونت علمی، حمایت از پژوهش‌های هوش مصنوعی را بر پژوهش‌هایی که در سکوی ملی هوش مصنوعی شکل بگیرند، متمرکز می‌کند.

وی با تأکید بر این‌که سکوی بومی هوش مصنوعی که با هم‌افزایی و هم‌فکری جامعه دانشگاهی و فناور کشور شکل‌گرفته، باید توسط همه بخش‌ها حمایت شود، ادامه داد: حمایت از پژوهش‌های هوش مصنوعی مبتنی بر دیگر پلتفرم‌ها، تا اجرای کامل سکوی ملی هوش مصنوعی، ادامه خواهد داشت اما با هدف فرهنگ‌سازی و ترغیب پژوهشگران به استفاده از پلتفرم بومی، به زودی پژوهانه و حمایت‌ها، معطوف و متمرکز بر پژوهش‌های متکی به پلتفرم بومی خواهد بود.

معاون علمی رییس‌جمهور، با تأکید بر ضرورت جبران عقب‌ماندگی‌ها در توسعه مدل‌های بومی هوش مصنوعی و هم‌گامی با حرکت شتابان دنیا در توسعه این فناوری، بیان کرد: فناوری هوش مصنوعی پیشینه‌ای بیش از دو دهه‌ای دارد اما توسعه این فناوری، از سال ۲۰۱۰ به این سو، شتابی فزاینده یافته است. متأسفانه، حرکت ما در توسعه این فناوری، با روند جهانی هم‌راستا نبوده است و  امروز کاستی‌ها و عقب‌ماندگی‌هایی در این عرصه داریم که باید در صدد جبران آن‌ها باشیم.

افشین، با اشاره به این‌که ایران، در حوزه مدل بومی و نیروی انسانی دارای مزیت‌هایی است و باید به کمک مزیت‌های بومی و خلاقیت نیروی انسانی، خلأهای این حوزه جبران شود افزود: باید محدودیت‌های ما با تکیه به مدل‌های نوآورانه و مزیت‎های نسبی و بومی جبران شود. تلاش می‌کنیم در قالب فراخوان‌های حمایتی ایده‌های نوآورانه‌ای را که بتوانند به استفاده از ویژگی‌های اختصاصی و تعریف مدل بومی ما با عملکرد و بازدهی بهتر، کمک کنند مورد حمایت قرار دهیم. در همین راستا به طور جدی و مستمر پیگیر روند پیشبرد پروژه‌های هوش مصنوعی به کمک شرکت‌های دانش‌بنیان، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی هستیم.